چراقشون سرخ به افغانستان کشانده شد؟
ترجمه:
داکترجیلانی « گلشنیار» پژوهشگر و فعال سیاسی کشور
درعصر بریژنف تمام مسایل مهم دولتی اتحاد شوروی به شکل رسمی به تصویب میرسید، ضرورت احساس نمیشد که همیشه درجلسه بیروی سیاسی حزب کمونیست به تصویب برسد.اعضای این گروپ آنقدرمحدود بود که هرکدام آنها میتوانستندکه دریکی از موترهای زیل زرهی به قصرکریملین تشریف بیاورند،وهرکدام آنها از داشتن یکسان موترهای زیل زرهی برخورداربودند.
ازهمین قصرآسمان خراش ومشهور وزارت خارجه اتحادشوروی، درجاده اسملینسکی سینوی اندری گرومیکووزیرخارجه اتحادشوروی به کرملین میرود.
گرومیکوهفتادسال عمردارد وچهل سال آن درکاردیپلوماتیک سپری شده است،وی یک شخص بسیاراحتیاط کاردرمسایل بین المللی میباشد.
جاده فرونزه گذرگاه اندری کرومیکو وزیرخارجه ومارشال اوستینوف بود که همیشه ازهمین جاده بطرف کرملین روان بودند،اوستینوف یکی ازجوانترین استالینیست ها که چهل سال عمر خودرا در صنعت نظامی سپری ودر رهبری آن قرارداشت،اکثراوقات دیدگاهش بادیگران یکسان نبود.
دفتراندروپف رئیس کی گی بی به سمت جاده لوبیانکه موقعیت داشت ،از اینجا تا به کریملین دو دقیقه درموتر مسافه اش است،اندروپف 65 سال عمر دارد ودربین بیروی سیاسی جوانترواکثر اوقات دیدگاهش با بزرگان کریملین درتضاد بوده است، همین سه نفر،اندروپف،اوستینوف وگرومیکو دررابطه به مسایل مهم افغانستان تصمیم میگرفتند واینها را بنام گروه سه گانه افغانی یادمیکردند که درملاقات های این گروپ همیشه دو تن ازرهبران دیگر حزب هم سهم فعال میگرفتندکه هریک باریس نیکولایویچ پنامارییف رئیس بخش روابط بین المللی ومنشی کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی و یکی ازمتخصصین وپروفیشنل درامورکارحزبی،ودیگرش میخایل سوسلوف یکی ازآیدیولوگ های حزب کمونیست دربیروی سیاسی حزب وبعد از بریژنف نفردوم درحزب،استالینی دگم و بدون لبخند حتی بانزدیکترین دوستان خود در بیروی سیاسی میباشد.غیرازاین تشکیل محدود بیروی سیاسی دوتن اعضای دیگر که یکی آن بریژنف وکاسیگین،نفراول دررأس حزب وکاسیگین در رأس حکومت بوده است.دفترکاسیگین درقصر کریملین موقعیت داشت ودرجلسات بیروی سیاسی صرف ازمنزل دوم به منزل سوم بالا میشد.
محل کاربریژنف درقصرکریملین موقعیت داشت ،بریژنف شخص بسیارزیادپرکاربود،گرچه 73 سال عمر داشت وبعدازسخترین مریضی بازهم بنام درمقامات حزبی ودولتی کشور قرارداشت.
در18 مارچ سال 1979 برای اولین باربیروی سیاسی حزب کمونیست اتحاد شوروی جمع میشوند تا پیشنهادنورمحمدتره کی رهبرحزب ودولت دموکراتیک خلق افغانستان را دررابطه به دعوت قشون سرخ به افغانستان غور وبرسی کنند. موضیعگیریی همه آنها استوار بریک نظرواحد متکی بود و این ترتیب:
اندروپف:ما به هیچ وجه نباید قشون سرخ را به افغانستان اعزام بداریم،این غیرممکن است،ما باید انقلاب افغانستان را ازطریق کمک های نظامی واقتصادی خود حفظ ونگهداری کنیم.
گرومیکو:اعزام قشون سرخ به افغانستان به مثابه یک قشون تجاوزگربه حساب میرود،برضدکی ما به نبرد میرویم؟چیزواضیح است که برضدمردم افغانستان،وبالای آنها بایدفیربکنیم.
کاسیگین:من به هیچ وجه موافق به اعزام قشون سرخ به افغانستان نیستم،نفع ما درآنجا صفر ،نقص وضررما بی نهایت عظیم است.
مارشال اوستینوف:خاموشی اختیارمیکند،وحرفی به زبان نمی آورد.
بتاریخ 20 مارچ نورمحمد تره کی بطورمخفی به مسکودعوت میشود،اسنادملاقات را گیورگی کرنینکه معاون وزیرخارجه ترتیب وآماده میسازد.
مسله اساسی ملاقات ازدوبخش تشکیل میشود:
1- وزارت خارجه اتحادشوروی اعزام قشون سرخ را به افغانستان،یک عمل تجاوز کارانه میداندوبرپرستیژاتحاد اتحادشوروی ضربه سنگین واردمیکند،این عمل وضعیت شما را درجامعه ضعیف تر میسازد نه منحیث اینکه وضعیت شما رادرجامعه مستحکم سازد،مردم افغانستان هیچگاهی ازمداخله کشورهای بیگانه درامورکشورخودپشتیبانی نکرده اند.
2- کاسیگین به نورمحمد تره کی قاطعانه اظهارمیدارد که اعزام قشون به هیچ وجه امکان ندارد.
نومحمدتره کی اظهارمیدارد:اگرازخارج به کشورما تجاوز صورت بگیردشما چه تصمیم میگیرید؟
کاسیگین میگوید:این یک مسلهء جداگانه است،اکنون ما کوشش میکنیم که این تجاوزات بخاک شما صورت نگیرد. کاسیگین ازگیورگی کرنینکه خواهش میکند که یک گزارش مفصل تر را ترتیب نماید،تاقناعت بریژنف را بدست بیاورد وبالای بریژنف بابسیارمشکل تحمیل مینمایند تا نورمحمدتره کی را نزدخودبه ملاقات بپذیرد،وقتیکه تره کی را نزدخود پذیرفت،گزارش وزارت خارجه را برای نورمحمدتره کی ارایه کرد واظهارداشت که ما به هیچ وجه قشون خودرا به افغانستان اعزام کرده نمیتوانیم.
کلوگین یکی ازمقامات بلندپایه کی گی بی میگوید:زمانیکه اوضاع در افغانستان وخیم شد،رهبران افغانی بسیار وارخطا شده بودند،ومیگفتند که نجات دادن انقلاب نه به کمک نظامی واقتصادی،بلکه با آمدن قشون سرخ میتوان انقلاب ثور را نجات داد،بالاخره مسکو درحدود بیست بار درخواست تقاضای کمک نظامی را ازطرف دولت افغانستان بدست می آورند.
پوزانوف میگوید:امین با تمام سیستم ما بلدیت داشت،گاهی به مشاورنظامی مراجعه میکرد وگاهی به سفیرشوروی وگاهی به مشاورکی گی بی وگاهی به مشاورحزبی تا بتواند قناعت آنها را در رابطه به اعزام قشون سرخ بدست بیاورد،وقت ویا ناوقت این گزارشات ازیک طریقی به مقامات بالایی حزبی ودولتی اتحادشوروی انتقال داده میشد.
مسکو باتشکیل یک کمیسون مشترک در رابطه به مسلهء افغانستان متشکل ازکی گی بی،وزارت خارجه،وزارت دفاع و وزارت داخله ایجادمیکند.درتابستان 1979 هیأت تعین شده موافقه همه جوانب را به مقامات اتحادشوروی ارایه میکند.
پوزانوف میگوید:تجربه سه جنگ افغانها با انگلیسها به ما نشان داده بود که اعزام قشون سرخ به هیچ وجه نباید صورت بگیرد.ما به عنوان کمک انترناسیونالیستی تنها میتوانستیم کمک های نظامی واقتصادی خود را برسانیم،مثلیکه به دیگرکشورها انجام دادیم،اعزام قشون سرخ اشتباه جبران ناپذیراست.
امادرعین زمان درجهت دیگرآماده گی گرفته میشود تا گروپ بزرگی ازمتخصصین نظامی را تحت قومانده جنرال ایوان پفلوفسکی قوماندان قطعات زمینی اتحادشوروی برای دوماه به یک وظیفه خاص به کابل میفرستند،ایوان پفلوفسکی جنرالی که درسال 1968 اعزام قشون سرخ را به چکسلواکیا موفقانه وخلاقانه رهبری کرد.
درشروع اگست سال 1979 اولین کوماندوهای پراشوتی اتحادشوروی عازم بگرام میشوند،این آغازکاراست،وظیفه این کوماندوها محافظت ازمیدان هوایی بگرام میباشد.اما درمسکوجلسه مقامات رهبری کشف کی گی بی و کشف وزارت دفاع تحت رهبری ایوان ایوه شوتین جریان داشت.
ایوه شوتین مسئول کشف وزارت دفاع شوروی قاطعانه به طرفداری اعزام قشون سرخ به افغانستان بود.
کریچکوف مسئول کشف کی گی بی قاطعانه مخالف اعزام قشون سرخ دیدگاه خود را ابرازنمود.
اندروپف همچنان دیدگاه کریچکوف را تائید نموده وگفت که هیچ چیزی باعث نمیشود که ما قشون خودرا به افغانستان اعزام بداریم.
کشورنه تنهادرجنگ بین مجاهدین ودولت به دوبخش تقسیم شده بود بلکه در بین حزب هم به جناح های مختلف تقسیم شده بود.
امین درمحضرعام درمقابل تره کی تمثیل فرزند وشاگردوفاداررا به حیث شخص دوم به نمایش می میگذارد،اکنون نمی خواهد که درنقش دوم اجرای وظیفه نماید،اکنون می خواهد که به حیث شخص اول درکشور ظهورنماید.
درآغازسپتامبرسال 1979 نورمحمدتره کی باردیگر درمسکوبا بریژنف ملاقات مینماید،اینبارگزارش ملاقات را نه وزارت خارجه شوروی ، بلکه کی گی بی آماده ساخته است،ملاقات با بریژنف درموجودیت یکنفر ترجمان صورت میگیرد،گزارش تهیه شده ازطرف کی گی بی را بریژنف ازطریق ترجمان به نورمحمد تره کی قرائت میکند وبطورجدی برایش میگوید که ازطرف حفیظ الله امین وطرفدارانش علیه شما توطیهء را به راه انداخته است ومیخواهند که شما را حذف فزیکی نمایند.
تره کی درجواب میگوید:حفیظ الله امین یکی از وفادارترین ونزدیک ترین دوست ورفیق من است وبالایش اعتمادعام وتام دارم.
یازدهم سپتامبر حفیظ الله امین دوست واستادخودرا(تره کی)ازصمیم قلب درمیدان هوایی کابل ملاقات مینماید،درنبود استاد درکابل حفیظ الله امین حکمروایی خود را درسرتاسرکشورتأمین نموده وتمام اختیارات کشور را بدست گرفته است.مناسبات بین دو رهبر دربدترین حالت آن وازاراده همه خارج شده .
بتاریخ 14 سپتامبرپوزانوف سفیرشوروی میخواهد که هردو را آشتی بدهد،به امین تیلفون میکند و زندگی امین را گرنتی مینماید وبه دفترتره کی وی را دعوت مینماید،سفیردردفترجنرال گریلف درانتظار امین میباشد،دفترگریلف که درپهلوی دفترنورمحمدتره کی موقعیت داشت وغیرمترقبه صدای فیرها بلندمیشود،گریلف ازعقب پرده تماشا میکند که محافظین امین درحال فیرکردن وعقب نشینی هستند ودرموترخودنشسته وحرکت میکنند،چند لحظه بعد تره کی بادست بسته با بنداژ داخل دفتر گریلف میشود ومیگوید ببینید که چه رخ داده است.شب امین پلینوم کمیته مرکزی حزب را دایرنموده وتره کی را ازتمام مقامات حزبی ودولتی سبک دوش نموده وخود را به جای آن بحیث منشی عمومی حزب ورئیس شورای انقلابی معرفی مینماید،واولین ملاقات خودرا با سفرانچوک سفیر اتحاد شوروی انجام میدهد وبه سفیرشوروی میگوید که رفیق تره کی وضع صحی اش خوب نیست ما وی را ازمقامات حزبی ودولتی سبکدوش ساختیم.
هشت روزبعد امین دستورمیدهد که وی را ازبین ببرند،بادیگاردگاهایش وی را با بالشت خفه نموده و وی را ازبین میبرند.رهبریک کشور توسط محافظ شخصی اش کشته میشود. علت مرگش را ازطریق رادیو وتلویزیون سکته قلبی اعلام میدارند.
مسکو به تمام مشاورین خود درافغانستان دستورمیدهد که درقضیه قتل نورمحمد تره کی خود را نا آگاه نشان بدهید ودرظاهر باامین هرنوع کمک های لازم خود را انجام بدهید،درواقعیت مناسبات اتحادشوروی با افغانستان وحفیظ الله امین به شکل جدی آن تغیرمیکند.
درخزان سال 1979وضعیت نظامی طوری پیش می آید که اعزام قشون سرخ رابه افغانستان یک امر حتمی می پندارند.
شخصیتی که امین را تعویض نماید، ببرک کارمل است،ببرک کارمل یگانه شخصیتی است که دربین مردم وحزب ازمحبوبیت خاصی برخوردارمیباشد،وبرای اتحادشوروی بحیث دوست شناخته شده درقدم اول مطرح بحث میشود.