در زمستان ۱۹۷۸ تا ۱۹۷۹ رژیم کمونیستی افغانستان به رهبری نور محمد تره‌کی گروه سه نفری را برای یافتن و کشتن ببرک کارمل سفیر کبیر افغانستان در چکسلواکیا [هدف از چکسلواکیا در این گزارش کشورهای جدا شدۀ چک و سلواک فعلی اند که در آن زمان یک کشور بوده و به نام چکسلواکیا یاد می‌شد] مؤظف کرده بود.
مقامات چکسلواکیا برای حفاظت جان کارمل و خانواده‌اش، او را در یک جنگل در نزدیکی سرحد آلمان شرق مخفی کرده بودند.
خانوادۀ شش نفری کارمل در حفاظت پولیس مخفی چکسلواکیا به سر می‌بُرد و بعداً در آسایشگاهی در یک منطقه دور افتادۀ کوهستانی جابه‌جا شده و سپس در یک ویلا که زمانی مورد استفاده اردوی شوروی سابق قرار داشت، جابه‌جا شد.
این جزئیات حیرت‌انگیز در دوسیۀ ۳۷۰ صفحه‌ای “اس تی بی” یا پولیس مخفی چکسلواکیای سابق درج است که اخیراً از سوی حکومت جمهوری چک منتشر شده است. این اسناد برای اولین بار از زندگی مخفی ببرک کارمل و خانواده‌اش در چکسلواکیا پرده برداشته و از حوادث پُر خم و پیچ قبل از رسیدن ببرک کارمل به قدرت در افغانستان حکایت می‌کند.
اتحاد شوروی سابق بعد از اشغال افغانستان در سال ۱۹۷۹ ببرک کارمل را به‌حیث رئیس جمهور افغانستان در ماه دسمبر همان سال به کرسی نشاند، اشغالی که راه را برای چند دهه جنگ در این کشور هموار ساخت. کارمل هفت سال حکومت کرد.
- ‘بازداشت و کشته شدن احتمالی کارمل’
سؤالی مطرح می‌شود که چرا ببرک کارمل در چکسلواکیا مخفی بود؟
کارمل در ماه جولای سال ۱۹۷۸ به‌حیث سفیر افغانستان به چکسلواکیا آمده بود. چند ماه قبل از آن کمونیست‌ها در افغانستان در یک کودتاه خونین به قدرت رسیده بودند. ببرک کارمل که رهبر یکی از جناح‌های چپ بود، به‌حیث معاون رهبر حکومت کمونیست یا “حزب دموکراتیک خلق افغانستان” تقرر یافت، ولی دیری نگذشت که اختلاف‌ها میان دو جناح رقیب این حزب یعنی خلق و پرچم بروز کرد.
رئیس جمهور آن وقت نور محمد تره‌کی پاکسازی را در بین حزب دموکراتیک خلق افغانستان آغاز کرد. صدها پرچمی و حامیان‌شان زندانی یا اعدام شدند و رهبران جناح پرچم به‌حیث سفیران به کشورهای دیگر فرستاده شدند.
کارمل مدتی کوتاه بعد از رسیدنش به پراگ پلان کودتاه بر ضد تره‌کی را طرح کرد، ولی این پلان افشا شد. وی در آغاز سپتمبر از کرسی سفارت برکنار شد و دستور برگشت وی به افغانستان داده شد، ولی از برگشت ابا ورزید. این زمانی بود که استخبارات چکسلواکیا او را فرد مورد علاقه دید.
بر اساس دوسیه‌های استخبارات چکسلواکیا، ببرک کارمل گفته بود حیاتش در خطر است و با برگشت به افغانستان کشته خواهد شد.
این اظهارات وی مقامات چکسلواکیای سابق را در موقف دشواری قرار داد، زیرا حکومت کمونیست چکسلواکیا از رژیم کمونیستی تره‌کی حمایت می‌کرد که خواهان دستگیری کارمل بود.
حزب بر سر اقتدار کمونیست در چکسلواکیا با ارسال نامۀ به سفارتش در کابل گفته بود، کارمل تکلیف قلبی دارد که نیازمند تداوی دوامدار است و نمی‌شود خواست او را رد کرد.
تره‌کی با اخذ این پیام، مریضی کارمل را دروغین خوانده و خواهان ارسال وی به افغانستان شد، ولی کارمل در چکسلواکیا مخفی شده و تحت محافظت شدید “اس تی بی” یا استخبارات این کشور قرار داشت.
- ‘از لحاظ فزیکی منحل شود’
بر اساس معلومات تازه افشا شده، سه تن برای یافتن و کشتن کارمل از کابل به چکسلواکیا اعزام شده بودند.
حتی گفته شده‌است سفیری که بعد از کارمل به پراگ فرستاده شده بود از این موضوع می‌دانست و وظیفه گرفته بود در زمینه همکاری کند.
بر اساس معلومات، سه مرد فرستاده شده برای قتل کارمل در نقش یک محصل، یک تاجر و یک سیاح به چکسلواکیا آمده بودند.
پولیس مخفی چکسلواکیا تعقیب تحقیقات در مورد همه افغان‌های راجستر شده در این کشور را آغاز کرده و به کارمل هدایت داده شد دو پستکارت بنویسد و در آن بگوید چکسلواکیا را ترک می‌کند. هدف ارسال این پستکارت‌ها آن بود تا سفارت افغانستان آنرا ببیند.
چند روز بعد از جابه‌جایی کارمل در آسایشکاه “نوسنی”، اس تی بی یا پولیس مخفی چکسلواکیا معلوماتی را در مورد سه مردی که برای قتل کارمل اعزام شده بودند به دست آورد که یکی آن‌ها مرد ۴۰ ساله با تخلص کلکانی بود.
گفته شده است ببرک کارمل در زمانی‌که در خفا به سر می‌برد، گاهگاه برای قدم زدن به بیرون می‌رفت، فرزندانش به مکتب می‌رفتند و همسرش محبوبه هم گاهگاه با وی دیده می‌شد و زندگی کاملاً عادی داشتند، ولی تحت نظارت شدید استخبارات چکسلواکیا بودند.
این هم گفته شده است که کارمل با فردی بلند قامتی به نام عبدل همیشه دیده می‌شد که محافظ‌ش بود.
مرگیتا اورگاسووا یک کارمند اسبق آسایشگاه که کارمل و خانواده‌اش در آن به سر می‌بردند می‌گوید، این خانواده خیلی آرام، مهربان و عادی بود. به‌گفته او کارمل زمانی برایش گفته بود آرزو دارد مردم افغانستان هم زندگی خوب مانند مردم چکسلواکیا داشته باشند، اطفال افغان به مکتب بروند و اقتصاد رشد کند.
کارمل و خانواده‌اش بعد از گذشتاندن سه ماه در این آسایشگاه در یک ویلایی جابه‌جا شدند که در گذشته توسط اردوی شوروی استفاده می‌شد.
وی در همین زمان در نامۀ عنوانی کمیته مرکزی حزب کمونیست در روسیه تره‌کی و امین را به سبب پالیسی‌های شان مورد انتقاد شدید قرار داده بود و از مسکو خواسته بود رهایی هزاران زندانی پرچمی و حامیان‌شان را یقینی سازد.
این‌که کارمل چه وقت چکسلواکیا را ترک کرد معلوم نیست. آخرین نامی که از وی در اسناد استخباراتی چکسلواکیا گرفته شده سپتمبر ۱۹۷۹ است، ولی خانواده وی تا فبروری ۱۹۸۰ در این کشور بود.
کارمل در اکتوبر ۱۹۷۹ به طور غیر قانونی وارد افغانستان شده با شماری از اعضای حزبش تماس برقرار کرد.
بر اساس معلومات محرم “کی جی بی” که توسط یک جاسوس فراری این نهاد افشا شده، یوری اندروپوف رئیس “کی جی بی” به تاریخ دهم اکتوبر ۱۹۷۹ اجازه یافت کارمل را از چکسلواکیا به مسکو ببرد. کارمل و شش مقام دیگری که بعداً از رهبران افغانستان بودند و نام‌های شان گرفته نشده در ماه نوامبر به مسکو برده شدند. آن‌ها از دوم نوامبر تا دوازدهم دسمبر در مسکو بودند و بعداً به سرحد افغانستان منتقل شدند.
کارمل در اکتوبر ۱۹۷۹ به طور غیر قانونی وارد افغانستان شده با شماری از اعضای حزبش تماس برقرار کرد.
بر اساس معلومات محرم “کی جی بی” که توسط یک جاسوس فراری این نهاد افشا شده، یوری اندروپوف رئیس “کی جی بی” به تاریخ دهم اکتوبر ۱۹۷۹ اجازه یافت کارمل را از چکسلواکیا به مسکو ببرد. کارمل و شش مقام دیگری که بعداً از رهبران افغانستان بودند و نام‌های شان گرفته نشده در ماه نوامبر به مسکو برده شدند. آن‌ها از دوم نوامبر تا دوازدهم دسمبر در مسکو بودند و بعداً به سرحد افغانستان منتقل شدند.
***
په چکسلواکیا کې د افغانستان د پخواني ولسمشر ببرک کارمل پټ ژوند
د ۱۹۷۸ او ۱۹۷۹ میلادي کلونو په ژمي کې د افغانستان کمونېست رژیم یوه وژونکې ډله استخدام کړه چې پخوانی ولسمشر ببرک کارمل په چکسلواکیا [په دغه راپور کې له چکسلواکیا هدف اوسني دوه بېل شوي هېوادونه چک او سلواک دی چې هغه وخت یو هېواد و] کې ووژني.
د چکسلواکیا چارواکي د ده د ژوند په اړه اندېښمن وو او دی يې له کورنۍ سره جرمني ته نږدې په یوه ځنګله کې د ښکار یوې سیمې ته ولېږداوه.
د کارمل شپږ کسیزه کورنۍ یو کال د چکسلواکیا د بدنامه کمونېست خفیه پولیسو (اس‌ټي‌بي) تر ساتنې لاندې په دې سیمه کې واوسېده.
د وژونکو د مخنيوي په خاطر دوی په یوه غرني کلي کې یوه سناتوریم ته انتقال کړای شول.
له سناتوریم څخه دوی وروسته یوې کوچنۍ ماڼۍ ډوله کور ته کډه کړای شول چې مخکې ورڅخه د شوروي اتحاد پوځ استفاده کوله.
دا د «اس ټي بي» د ۳۷۰ پاڼو محرمو اسنادو معلومات دي چې په دې وروستیو کې د چک جمهوريت حکومت غیر محرم اعلان کړل.
دا لومړی ځل دی چې په چکسلواکیا کې د کارمل د پټ ژوند په اړه معلومات علني شوي.
شوروي اتحاد په ۱۹۷۹ میلادي کال کې پر افغانستان حمله وکړه او له کارمل سره‌یې مرسته وکړه چې د افغانستان ولسمشر شي.
کارمل اووه کاله د افغانستان ولسمشر پاتې شو او پر همدې مهال شوروي اتحاد ۱۰ کاله افغانستان اشغال وساته.
- ‘د کارمل نیول کېدل او احتمالي وژل کېدل‘
کله چې د ۱۹۷۸ میلادي کال په جولای مياشت کې کارمل د چکسلواکیا پلازمېنې پراګ ته ورسېد، په افغانستان کې د ده واک ته رسېدل له فکره لیرې خبره وه.
څو مياشتې مخکې له هغې په افغانستان کې کمونېستانو په خونړۍ کودتا سره واک تر لاسه کړی وو. د کیڼ اړخي خلق ډموکرات ګوند د مشر په توګه کارمل د ګوند مرستيال مشر ونومول شو، خو په دې ګوند کې اختلافات زیات شول او خلق ډموکرات ګوند پر دوو برخو خلق او پرچم ووېشل شو.
د هغه وخت ولسمشر نور محمد تره‌کي چې د خلق ګوند مشر هم وو، د پرچم ګوند د پلویانو چې کارمل‌يې مشر وو، پر ضد اقدامات پیل کړل. د دغه ګوند مشران بهر ته د سفیرانو په توګه ولېږل شول او پلویان او غړي يې زنداني کړای شول.
پراګ ته تر رسېدو وروسته کارمل د تره‌کي د رژيم له‌منځه وړلو په هدف کودتا پلان کړه، خو د سپټمبر میاشتې په لومړيو کې د سفیر په توګه له دندې ګوښه کړای شو او امر ورته وشو چې بېرته افغانستان ته ستون شي. ده د خپل ژوند له وېرې دا امر رد کړ.
دا هغه مهال وو چې د چکسلواکیا خفیه پولیسو (اس ټي بي) کارمل د یوه ګټور کس په توګه ثبت کړ.
د «اس ټي بي» د ۱۹۷۸ میلادي کال د سپټمبر معلومات وايي: “کارمل وویل چې د نیول کېدو له خطر او وژل کېدو له احتمال سره مخ دی، نو ځکه د چکسلواکیا له چارواکو سیاسي پناه غواړي.”
د کارمل غوښتنې د چکسلواکیا چارواکي له ستونزمن وضعیت سره مخ کړل.
پراګ د تره‌کي د حکومت ملاتړ کاوه، هغه حکومت چې غوښتل‌یې کارمل ونیول شي او د کودتا پلانولو په تور بېرته افغانستان ته وسپارل شي.
د چکسلواکیا د بهرنیو چارو مرستيال وزیر دوشان سپاڅيل د روسیې په سفارت کې له یوه ډیپلومات سره په تماس کې شو چې د «اس ټي بي» په غیر محرم اعلان شویو اسنادو کې د نویکوف په نوم یاد شوی دی. سپاڅيل له نویکوف څخه وپوښتل چې په کارمل څه وکړي او په دې اړه د مسکو دريځ معلومول غواړي.
له مسکو څخه تر مثبت ځواب وروسته کارمل او د هغه کورنۍ ته په چکسلواکیا کې سیاسي پناه ورکړل شوه.
په کابل کې د چکسلواکیا سفارت د چکسلواکیا د کمونېست ګوند مرکزي کمېټې د کارمل سياسي پناه په دې توګه توجیه کړه چې ګواکي کارمل د زړه ناروغي لري او تر درملنې لاندې دی.
کله چې په کابل کې د چکسلواکیا سفیر، ولسمشر تره‌کی له دې پرېکړې خبر کړ، نو هغه د کارمل ناروغي درواغ وبلله او ویې‌ویل چې د هغه د نېول کېدو امر یې ورکړی او باید کارمل بېرته افغانستان ته تسلیم کړای شي.
- ‘په فزیکي توګه دې منحل شي‘
د سپټمبر مياشتې په پای کې کارمل، د ده مېرمن او څلور اولادونه‌یې په پټه د چکسلواکیا لوېديځ ته یووړل شول. دوی کراسلیڅې ښار ته نږدې په یوه کلي کې ځای پر ځای کړل شول.
«اس ټي بي» د کارمل خوندي ساتل خپل لومړيتوب یاد کړ او خپلو اجنټانو ته‌یې لارښوونه وکړه، ترڅو د دغه افغان سفیر د کور امنیت ونیسي او پر تګ راتګ‌يې نظر وساتي.
د ۱۹۷۹ میلادي کال د جنورۍ مياشتې په اسنادو کې راغلي چې “له کابل څخه د معلوماتو له مخې درې کسان چکسلواکیا ته لېږل شوي چې د کارمل د اوسېدو ځای ومومي او هغه (په فزیکي توګه منحل) کړي.”
د «اس ټي بي» د اسنادو له مخې چکسلواکیا ته د افغانستان نوي سفیر هم احتمالاً دا معلومات ترلاسه کړي وو او له ده تمه کېده چې په دې اړه باید مالي او نور ملاتړ وکړي.
د «اس ټي بي» اسنادو کې ویل شوي چې وژونکي د محصلینو، سوداګرو یا سیلانیانو په بڼه دا کار کولای شي.
«اس ټي بي» خپلو افسرانو ته امر وکړ چې چکسلواکیا ته ورتلونکي ټول افغانان باید وڅاري او د کارمل پر کور امنیت زيات کړي.
خفیه پولیسو همداراز وړانديز وکړ چې کارمل او د هغه کورنۍ دې په تاترا غرونو کې یوې بلې سیمې ته انتقال شي چې له پولنډ سره پوله لري.
«اس بي ټي» د وژونکو د بې‌لارې کولو په هدف اقدامات پیل کړل.
کارمل ته وویل شول چې دوه لیکونه دې ولیکي چې ګواکي له چکسلواکيا څخه وځي. دا لیکونه ولېږل شول، خو هدف‌يې دا وو چې د لېږل کېدو پر مهال‌یې د افغانستان سفارت وویني.
د «اس بي ټي» اسناد ښيي چې د کارمل د کورنۍ غړي په شااوخوا ځنګلونو کې قدم وهلو ته تلل او هلته به‌يې د جهیلونو ننداره کوله.
کارمل له یېرژي یلینیک سره – سیندیلوفا سیمې ته نږدې – ۱۹۷۸ـ ۷۹
د کریسلیڅې سیمې د ځنګلونو رئیس یېرژي یلینیک د کارمل او د هغه کورنۍ ته پاملرنه کوله.
یلینیک د کمونېست ګوند غړی و او د ګوند د مرکزي کمېټې له چارواکو سره‌یې د کارمل د اوسېدو لپاره اقدامات کړي و.
د څينیک یلینیک په ياد دي چې له کارمل او د هغه له کورنۍ سره‌یې هغه مهال لیدلي و چې ده له خپل پلار رژي یلینیک سره کار کاوه.
څينیک یلینیک د ازادي راډيو مرکزي څانګې ته وویل چې کارمل او کورنۍ يې عادي ښکارېدل او عادي چلند یې کاوه. د ده په وینا کارمل تور کوټ اغوست او خولۍ يې پر سر کوله او اکثره وخت به‌يې پلی تګ کاوه.
یلینیک ازادي راډيو ته وویل چې د ده پلار به د کارمل کور ته وخت په وخت ورتلو چې که‌یې يو څه په کار وي.
ده وویل چې د ځنګلونو ښځینه کارکوونکو کله نا کله د کارمل کور پاکاوه او پخلی به‌یې ورته کاوه. ده زياته کړه چې شک‌يې درلود «اس ټي بي» د دوی د کور ټیلیفون ثبتاوه.
- ‘د دوی سپارل‘
د جنورۍ مياشتې په پای کې د کارمل د ځای په اړه ښايي معلومات نور پټ نه‌وو پاتې، نو «اس ټي بي» دوی یوه بل ځای ته انتقال کړل. دوی یې په ستياونيڅا غرونو کې په سکلیني کلي کې د سیلانيانو په یوه هوټل غوندې ودانۍ کې ځای پر ځای کړل. دا ودانۍ يوازې د کارخانې د کارکوونکو لپاره ځانګړې شوې وه. کارمل او کورنۍ يې دغه ځای ته پر لاره په برنو ښار کې یوه شپه هم کړې وه.
هلته دا خبره خپره کړای شوه چې کارمل او کورنۍ یې د المونیم د کارخانې د رئیس شخصي مېلمانه دي.
په سکلین تيپليڅې ښار کې سناتوریم ته د کارمل تر رسېدو وروسته «اس بي ټي» د هغو افغان وژونکو په اړه استخباراتي معلومات ترلاسه کړل چې د کارمل په وژلو پسې وو. له دغو درېیو کسانو څخه یو چې له کابله ورغلی وو کلکاني نومېده او ویل کېدل چې شااوخوا ۴۰ کاله عمر يې درلود. تور وېښتان‌يې وو او ناوړه چلند يې کاوه.
کارمل او کورنۍ يې په سناتوریم کې له خلکو سره تګ راتګ نه‌کاوه. دوه اولادونه‌یې په نږدې کلي کې ښوونځي ته تلل او کوچني زوی یې له ځايي فټبال ټيم سره لوبې کولې.
د اسنادو له مخې ببرک کارمل په اوونۍ کې يوازې یو ځل له کوره واته او زیار او هرونوم ښارونو ته‌يې د «اس ټي بي» په اجازه سفر کاوه. د معلوماتو له مخې، ده به هلته په فرانسه، یوګوسلاویا او جرمني کې د پرچم ګوند جلاوطنه غړو ته ټیلیفونونه کول.
د سکلین تيپليڅې اوسنی ښاروال لوبومیر میلیش هغه وخت ۱۷ کلن وو چې د کارمل کورنۍ په دې کلي کې اوسېده. دی وايي چې هغوی ډېر ښه خلک وو چې د کلي د کرکټر برخه وګرځېدل.
میلیش ازادي راډيو ته وویل چې په دې ځای کې له کارمل سره د عبدل په نوم یو کس وو چې څرګنده وه د دې کورنۍ ساتونکی وو. عبدل له کارمل سره هر وخت ګرځېد او په کلي کې به‌یې ورسره پلی تګ هم کاوه.
د سکلین تيپليڅې پخواني ښاروال جوزف زیلیار په ۲۰۰۸ میلادي کال کې سلوواک ورځپاڼې پراودا ته ویلي چې کارمل به ډېر وختونه په سناتوریم کې دننه وو او تل به‌یې يو څه لوستل. کله نا کله به دباندې راوته او د رستورانټ په باغچه کې به‌یې بیر څښل. تل به‌يې ساتونکي ورسره وو.
په پراګ کې د کمونېست ګوند د یوه لوړپوړي چارواکي په وینا، کارمل د چکسلواکیا له خپرندویه ټولنې سره توافق کړی وو چې دی به د چکسلواکیا د کمونېست ګوند د (د یوه بحران د مخ پر زیاتېدلو پندونه) په نوم هغه رسمي اسناد دري ته وژباړي چې پر چکسلواکیا د روسیې د ۱۹۶۸ میلادی کال یرغل توجیه کوي.
زیلیار وویل د کارمل مېرمن محبوبه تر ده ډېره علني راڅرګندېده.
جوزف زیلیار پراودا ورځپاڼې ته ویلي چې محبوبه هغه مهال ۴۴ کلنه وه او ډېره ښايسته ښځه وه. ده دا هم ویلي چې له دې سره به یوه نامعلومه ښځه هم وه او دوی به اکثره وختونه د کور توکي پېرلو ته دباندې وتلې.
د المونیم په کارخانه کې یوه پخواني انجنیر ریچارډ کفکا د کارمل کورنۍ په ۲۰۱۲ میلادي کال کې په یوه شخصي وېب‌پاڼه کې یاده کړې ده. ده لیکلي چې “د کارخانې کارکوونکو د مرموزو بهرنیانو یادونه کوله چې په سناتوریم کې په یو شمېر کوټو کې اوسېدل، يوه ښځه، دوه سړي او درې کوچنيان.”
کفکا لیکلي: “کوچنيانو له نورو مېلمنو سره په ازاده توګه خبرې کولې. هلک‌یې سلواکي ژبه زده کړې وه. د دوی د پوستکي له رنګه څرګنده وه چې دوی بهرنیان وو. د لویانو نومونه‌یې هېڅ چا ته نه‌وو معلوم.”
په سناتوریم کې د هغه مهال یوې کارکوونکې مارګیتا اورګاسوفا نووي چاس ورځپاڼې ته په ۲۰۱۷ میلادي کال کې ویلي و چې دا یوه درنه کورنۍ وه.
اورګاسوفا ویلي: “کارمل ماته وویل چې کاشکې د ده هېوادوال هم د چکسلواکیا د خلکو غوندې ښه ژوند ولري، کوچنيان ښوونځيو ته لاړ شي او اقتصاد وده وکړي. د ده مېرمن محبوبه هم ډېره ښه ښځه وه، د ده غوندې لوستې وه. دا به اکثره اندېښمنه ښکارېده ځکه نه‌پوهېده چې له دوی سره به څه وشي.”
- ‘هر ځای چې انتخاب کړئ‘
د کارمل کورنۍ باید یوازې درې اوونۍ په سناتوریم کې پاتې شوې وی، خو دوی هلته درې مياشتې تېرې کړې. کارمل نورې پیسې نه‌درلودې او غوښتل‌یې له دې ځایه کډه شي.
په اپرېل مياشت کې ده د چکسلواکیا کمونېست ګوند یوه لوړپوړي چارواکي ته په لیک کې ولیکل چې دی غواړي طلايي ښار پراګ ته ستون شي چې د پرچم ګوند له ملګرو سره تماس ونیسي او ورسره سلا مشورې وکړي، لیکونه ولېږدوي او ترلاسه کړای شي او کله نا کله له هغوی سره هملته یا بهر ولیدلای شي.
همغه وخت کارمل د شوروي اتحاد د کمونېست ګوند مرکزي کمېټې ته هم یو لیک ولیکه. کارمل ولسمشر تره‌کي او د هغه مرستيال حفیظ‌الله امین وغندل چې له خلکو سره د ده په وینا غیر انساني چلند کوي.
ده له مسکو څخه وغوښتل چې له زندانونو د زرګونه پرچميانو په راخوشې کولو کې مرسته وکړي. ده همداراز وړانديز وکړ چې که دی ولسمشر وي، کولای شي د افغانستان ستونزې حل کړي.
کارمل په لیک کې د مخامخ لیدنو وړانديز هم کړی وو.
ده لیکلي وو: “هر ځای چې انتخاب کړئ زه هملته درسره ګورم.”
کارمل د لیک ځواب ترلاسه کړ، خو د لیک د محتوا په اړه «اس ټي بي» معلومات نه‌دي خپاره کړي.
- ‘۵۰۰ مرمۍ‘
د «اس ټي بي» يوه ځايي افسر ویلي چې د ۱۹۷۹ میلادي کال په جون مياشت کې د سناتوریم مدیر د کارمل کورنۍ ته د جولای لومړۍ نېټه ضرب‌الاجل ټاکلی و چې له دې ځایه ووځي، ځکه بلونه‌یې نه‌وو پرې کړي.
یوه مياشت وروسته «اس ټي بي» د دې کورنۍ لپاره د نوي کور په لټه شوه. دوی په بانسکا بیسترایا ښار کې په یوه داسې ماڼۍ ډوله کور کې ځای پر ځای شول چې پخوا ورڅخه د شوروي اتحاد ځايي نظامي قوماندې استفاده کوله.
دا څرګنده نه‌ده چې د کارمل کورنۍ څه وخت بانسکا بیسترایا ښار ته انتقال شوه، ځکه په اسنادو کې د درېیو مياشتو واټن ثبت دی.
د روسي خبريال او تاریخ‌پوه ولادیمیر سنيګیریوف په وینا تر دې مهاله د وژونکو د درې کسیزې ډلې مخه نیول شوې وه، خو په دې اړه د چکسلواکیا غیر محرم اعلان شویو اسنادو کې څه نه‌دي ویل شوي.
د ۱۹۷۹میلادي کال د ډسمبر مياشتې په لومړیو کې «اس ټي بي» یو نوی تهدید رپوټ کړ؛ محمد یاسین بنیادي، د کارمل ځای ناستی او چکسلواکیا ته د افغانستان نوی سفیر.
د «اس ټي بي» اسناد ښيي چې د بنيادي دوو زامنو چې په چکسلواکیا کې اوسېدل، وسلې درلودې او د کارمل له‌منځه وړلو ته‌یې لېوالتيا څرګنده کړې وه. «اس ټي بي» پولیسو وموندله چې د افغانستان سفارت په وروستیو کې شپږ تفنګچې، دوه رایفل، دوه شاټګن ټوپک او ۵۰۰ مرمۍ پېرلې وې.
نوي تهدید ته په غبرګون کې «اس ټي بي» په چکسلواکیا کې یو اوسېدونکی افغان استخدام کړ. دغه اجنټ ته وویل شول چې د افغانستان په سفارت کې یوه کارکوونکي ته ووايي چې له کار وروسته سودا اخیستو ته لاړ او په پراګ کې ناببره له کارمل سره مخامخ شو.
کارمل ورته وویل چې ناروغ دی او غواړي په پراګ کې خپله درملنه وکړي. اجنټ ته دا هم وویل شول چې باید ووايي، کارمل ورته وویل چې له سياسي فعالیته‌یې لاس اخیستی او غواړي پر خپله کورنۍ او روغتیا تمرکز وکړي.
The Afghan President (To Be) Who Was Secretly Hidden In Czechoslovakia
وروسته په همغه ورځ اجنټ دا خبره د افغانستان په سفارت کې يوه ډیپلومات ته وکړه. د «اس ټي بي» د اسنادو له مخې ډیپلومات په غبرګون کې ډېره حیرانتیا څرګنده کړې وه.
ډیپلومات اجنټ ته وویل چې له کارمل سره ملګرتيا پرېږدي او په دې اړه دې هېڅ‌چا ته څه نه‌وايي.
د ډسمبر مياشتې په منځ کې «اس ټي بي» راپور ورکړ چې افسرانو یې د وسلو د نیولو او د تهدید له‌منځه وړلو لپاره اقدامات وکړل.
- ‘د کې جي بي لارښوونه‘
د ډسمبر مياشتې په پای کې کارمل په ټوله نړۍ کې د ټلوېزیون پر پرده راڅرګند شو. د سکلینې تيپليڅې ښاروال میلیش د کارمل په لیدو شوک شو.
دی وايي: “دا همغه سړی دی چې دلته اوسېده. موږ پوه شوو چې دی دلته پټ وو او وروسته دوی دی د افغانستان د ولسمشر په توګه رامخې ته کړ.”
د ۱۹۷۹ میلادي کال د ډسمبر په ۲۷مه نېټه شوروي اتحاد پر افغانستان حمله وکړه او کارمل‌يې د نوي ولسمشر په توګه اعلان کړ.
دا څرګنده نه‌ده چې کارمل کله له چکسلواکیا څخه ووت. د «اس ټي بي» په اسنادو کې اخري ځل د ده نوم د ۱۹۷۹ میلادي کال په سپټمبر مياشت کې ثبت شوی دی. د اسنادو له مخې د کارمل کورنۍ د ۱۹۸۰ میلادي کال تر فبرورۍ مياشتې پورې په چکسلواکيا کې پاتې شوه.
د چکسلواکیا د کمونېست ګوند د مرکزي کمېټې په اسنادو کې لیکل شوي چې کارمل په ۱۹۷۹ میلادي کال کې په غیر قانوني توګه افغانستان ته لاړ او هلته‌یې د خلق ډموکراتیک ګوند له روغو قواوو سره تماسونه ونیول.
د «کې جي بي» د هغو محرمو اسنادو له مخې چې د ارشیف ساتونکي واسيلي میتروخین خپاره کړي، د «کې جي بي» رئیس یوري اندروپوف ته د اکټوبر په ۱۰مه اجازه ورکړل شوه چې کارمل له چکسلواکیا څخه مسکو ته بوځي.
د ده په وینا کارمل او د افغانستان راتلونکي شپږ نور مشران په نومبر مياشت کې مسکو ته یووړل شول او ټاکل شوې وه دوی په ګډه د «کې جي بي» لارښوونه ترلاسه کړي.
د «کې جي بي» اسنادو له مخې، دغه اووه کسان د نومبر له دوهمې د ډسمبر تر ۱۲مې په مسکو کې وو. دوی له افغانستان سره پولې ته نږدې سیمې ته انتقال کړای شول.
- ‘د ورور مرسته‘
د ډسمبر په ۲۷مه نېټه، د شوروي اتحاد ځانګړو ځواکونو او د «کې جي بي» واحدونو د افغانستان د حکومت مهمې ودانۍ ونيولې، ولسمشر حفیظ‌الله امین او د هغه کورنۍ يې د کابل په تاج بېګ ماڼۍ کې په خونړۍ جګړه کې ووژل.
هغه ماښام، د کارمل مخکې ثبت شوې وینا د شوروي سوسیالیست جمهوریت ازبکستان له پلازمېنې تاشکند څخه پر راډيو کابل خپره شوه. ده وویل: “نن د امین او د هغه د ملګرو، وحشي قصابانو، غاصبینو او زموږ د لسګونه زره هېوادوالو د وژونکو د ځپنې ماشین ماتېږي.”
څو مياشتې مخکې امین، تره‌کی له واکه لیرې کړی، زنداني کړی او وروسته‌یې د هغه د وژلو امر کړی وو.
کله چې کارمل کابل ته ورسېد، په سبا یې له شوروي اتحاده وغوښتل چې د ورور غوندې مرسته دې وکړي.
مسکو د خپلې حملې د توجیه کولو لپاره وویل: “افغانستان له شوروي اتحاده د بهرنيو د یرغل د مخنیوي په هدف مرسته غوښتې ده چې په نتيجه کې يې پرېکړه وشوه چې افغانستان ته محدود شمېر نظاميان ولېږي.”
زرګونه شوروي ځواکونه، سلګونه الوتکې او ټانکونه افغانستان ته ننوتل. د جګړې په اوج کې شااوخوا یو لک او ۵۰ زره شوروي پوځیانو په افغانستان کې جګړه کوله.
امريکا او سعودي عربستان د مجاهدینو ملاتړ وکړ چې په کابل کې د حکومت او د هغه مهال د شوروي له پوځ سره جنګېدل. ګاونډي پاکستان دغو مجاهدینو ته وسلې، روزنه او سلا مشورې ورکولې.
شوروي ډېر ژر پوه شوه چې د جګړې څومره ګرانه بیه پرې کوي.
مسکو د جګړې د لوري بدلولو په هدف په ۱۹۸۶ میلادي کال کې له محمد نجیب‌الله سره د واک ترلاسه کولو کې مرسته وکړه، خو په ۱۹۸۹ میلادي کال کې شوروي اتحاد له افغانستانه خپل ځواکونه واېستل.
دا وروسته له هغه وه چې د اټکل له مخې دوه میلیونه افغانان او لږ تر لږه ۱۵ زره روسي پوځيان په دې نهه کلنه جګړه کې ووژل شول.
افغانستان کې میلیونونه نور خلک بې‌ځایه شول. د نجیب‌الله رژيم تر ۱۹۹۲ میلادي دوام وکړ، کله چې مجاهدینو حکومت ړنګ کړ.
په څو مياشتو کې دننه د مجاهدینو ترمنځ خونړۍ کورنۍ جګړه پیل شوه. په نتيجه کې يې طالبانو ته لاره پرانیستل شوه چې په ۱۹۹۶ میلادي کال کې يې د کابل واک ترلاسه کړ.
هغه مهال کارمل له خپلې کورنۍ سره په مسکو کې ځای پر ځای شوی وو، چېرته چې د ځیګر له سرطانه د ۱۹۹۶ میلادي کال په ډسمبر مياشت کې په ۶۷ کلنۍ کې مړ شو.