سالیان اخیر دوران مهاجرت و بی‌وطنی برعلاوه صدها حسرت و عسرت با از دست دادن رفقای پیشگام جنبش مترقی و وطنپرستانه کشور دردآوردتر می‌گردد و در فصل خزان زندگی نسلی از مبارزین پاکنهاد، صادق و فداکار، هرماه و هر هفته خبری از دست دادن رفیق پرچمدار است و آخرین خبر نیز مرگ رفیق نبی غروال است که از ایجاد حزب دموکراتیک خلق افغانستان سرنوشت خودرا با آن گره زد و در همه فراز و نشیب دامنگیر وطن به حیث پرچمدار در خدمت وطن و مردم باقی ماند.
برای ادای احترام به کار و پیکار رفیق نبی غروال، زندگی‌نامه و صحبت رفیق نبی شوریده را که حین خاکسپاری او نموده و مارینا جان غروال آنرا در اختیار ما قرار داده، همگانی می‌سازیم.
روح رفیق غروال شاد، یاد و خاطراتش همیش گرامی است.
زندگی‌نامه رفیق نبی غروال
محمدنبی غروال چهارمین فرزند محمدحنیف در سال ۱۳۱۸ ه.ش. مطابق ۱۹۳۹م در زنده‌بانان شهر کابل چشم به جهان گشود.
موصوف در سال ۱۳۳۹ از لیسه استقلال فارغ و شامل پوهنځی حقوق پوهنتون کابل گردید و در سال ۱۳۴۳ با اخذ دیپلوم در رشته دپلوماسی مناسبات بین‌الملی فارغ شد. و با ختم تحصیلات، در سال ۱۳۴۴دوره مکلفیت عسکری را در مکتب احتیاط سپری و از اوایل سال ۱۳۴۵ وظیفه رسمی دولتی را در وزارت عدلیه آغاز نمود.
نبی غروال از آوان شمولیت در لیسه استقلال در صدد دریافت علل تفاوت‌های سطح زندگی افراد جامعه و اینکه شماری بدون کار و زحمتکشی، صاحب زندگی مرفه اند و در مقابل اکثریت با وجود زحمتکشی و جان کنی در بدبختی‌های گوناگون غرق اند، بود. و عملاً این تفاوت‌ها را در وجود لباس و قلم و کتابچه هم‌صنفان خود می‌دید. با زیاد شدن سن و ارتقای صنف، گاهگاهی در مورد چنین مطالب با همصنفی‌ها صحبت‌ها و بحث‌های می‌نمود.
در جمله همصنفی های او شخصی بود بنام علم که بعدها با تخلص ریشنو شهرت یافت و بیشتر در این مباحث سهم می گرفت و دارای معلومات بیشتر و فصاحت زبان بود و با داشتن همین صفات هم‌صنفان او را با لقب ناخدا یاد می‌کردند. علم ریشنو به کتاب‌های زیاد دسترسی داشت و سخاوتمندانه آنرا در اختیار دیگران قرار می‌داد. نبی غروال از این کتاب‌ها بهره می‌برد. از جمله جزوه «تضادهای آشتی ناپذیر» سبب تفکر بیشتر او شد و برای بحث و گفتگو و دانستن بیشتر مطالب پایش به محافلی گفتگو که در منزل ریشنو دایر می شد کشانده شد.
بعدها در نشست‌های گوناگون روشنفکران پیشگام با چهره‌های تازه از جمله ببرک کارمل، خواخوږی، بعدها میر اکبر خیبر و صدیق فرهنگ و شماری دیگر آشنا و در جریان تحصیل در فاکولته حقوق گرایش‌های بیشتری به جریان دموکراتیک چپ پیدا کرد.
رفیق غروال در سال 1344 از طریق حلقه فقیرمحمد، صالح محمد زیری، وهاب صافی و ظاهر زدران با جمعیت دموکراتیک خلق پیوست و عضویت آنرا حاصل نمود. از آن زمان به بعد در همه فراز و نشیب‌های سیاسی، تا لحظه مرگ استوار و پایدار به خط فکری حزب دموکراتیک خلق افغانستان به حیث پرچمدار صادق باقی‌ماند.
نخستین وظیفه دولتی او به حیث مدیر تدبیر اداری و دولتی یک ونیم سال ادامه یافت و در نیمه سال ۱۳۴۶ غرض تحصیلات عالیتر راهی کشور فرانسه شد. و در سال ۱۳۴۹ با اغذ دیپلوم ماستری دوباره به وطن برگشت.
با عودت به وطن در سال ۱۳۴۹ به حیث آمر کادرهای قضایی ستره‌محکمه توظیف و بعدها آمریت احصایه قضایی به وی محول شد.
محمد نبی غروال در سال ۱۳۵۴ به وزارت زراعت تبدیل و به حیث مدیر عمومی مامورین در آن وزارت توظیف و از بعد مدتی معاون ریاست اداری وزارت مذکور و سپس عهده‌دار مسؤلیت ریاست اداری آن وزارت شد.
در سال ۱۳۵۵ در نمایندگی تورغندی هرات شرکت افسوتر و بعداً تا سال ۱۳۵۷ در نمایندگی افسوتر قندهار وظیفه داشت.
از ماه ثور الی عقرب سال ۱۳۵۷ به حیث ریس اداری وزارت تجارت وظیفه داشت. و سپس مانند هزاران کارمند صادق دولت، نخست خانه نشین شد و در ماه جدی همان سال زندانی و تا ششم جدی سال ۱۳۵۸ همانند ده‌ها هزار هموطن دیگر دوران سیاه شکنجه، تهدید و تحقیر را در زندان پلچرخی سپری نمود.
با رهایی از زندان، برای مدتی کوتاهی به حیث معان ریاست عمومی اتاق‌های تجارت و سپس تا سال ۱۳۶۰ در مقام رئیس استخدام وزارت تعلیم و تربیه ایفای وظیفه نمود.
محمد نبی غروال از عقرب ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۱ سکرتر مسئول شهر کابل جبهه ملی پدر وطن بود و سپس الی سال ۱۳۶۵ به حیث رئیس روابط بین‌المللی آن جبهه مشغول وظیفه بوده؛ برعلاوه عضو هیات اجراییه آن جبهه را نیز دارا بود و در لویه جرگه نیز شرکت کرد.
موصوف در سال ۱۳۶۶ به حیث مشاور حقوقی در وزارت آبیاری و در سال‌های ۱۳۶۷ ــ ۱۳۶۹ در مقام رئیس روابط بین المللی اتحادیه پیشه‌وران و از سال ۱۳۶۹ تا سقوط دولت در ثور سال ۱۳۷1 و مسلط شدن نیروهای ویرانگر جهادی در ریاست عمومی تدقیق و مطالعات ستره محکمه ایفای وظیفه نموده است.
محمدنبی غروال عضو شورای مرکزی انجمن حقوق دانان افغانستان بود و بخاطر خدمات صادقانه مدال‌ها و نشان های افتخاری را حایز شده است.
زنده یاد غروال با مسلط شدن نیروهای شر و فساد مانند سایر هموطنان با اعضای خانواده مجبور به ترک وطن شد و سرنوشت او را به آلمان کشاند و تا ختم زندگی، دوران حسرت و عسرت مهاجرت و بی‌وطنی را در همین جا سپری کرد. وی به تاریخ 18.08.2022بعد از مریضی طولانی فوت و در شهر فرایبورگ به خاک سپرده شد.
نام رفیق نبی غروال برای پیشکسوتان، سابقه داران و حزبی های پاکنهاد و پاکیزه کردار و نیک اندیشه؛ نامیست آشنا و در خور حرمت. در این واپسین روز ها خبر بیماری ایشان دهن به دهن و گوش به گوش می گردد و سبب تشویش و تاثر و تاسف همه خانواده چپ دموکراتیک بویژه پیروان مکتب زنده یاد ببرک کارمل عزیز شده است.
بپاس آشنایی، همیاری و همراهی بیدریغ شان با این کمترین، طاقت نیاوردم و با وجود دمای بیسابقه هوا، دوری راه و نامساعد بودن شرایط و امکانات لازمه برای یک سفر؛ وعده ملاقات گرفته به دیدار شان رفتم.
با محبت سرشار از روحیه بالای انقلابی با خانم بیمار شان در دهلیز از من پذیرایی کردند و چنان با عشق حزبی مرا در آغوش گرفتند که از آن لحظه به بعد همش با لحظه هایم گره خورده است. رفیق غروال در لحظه های نخست از هیجان زیاد نمیتوانست گپ بزند و بغض نامرد کهن سالی و بیماری گلویش را میفشرد. به اتاق پذیرایی رفتیم و مجبورم کرد تا بالاتر از ایشان بطرف چپ بنشینم تا بتواند درست مرا ببیند و بشنود، چون چشم و گوش راست شان از دیدن و شنیدن باز مانده است!
بلافاصله زبان به سخن گشود و از حال و احوال تک، تک رفقای کمیته فعالین حزب دموکراتیک خلق افغانستان پرسید و بزودی یاد شان آمد که با همه تماس تیلیفونی دارند…( در فاصله کوتاهی خانم بیمار شان سفره رنگین را آماده ساخت که سبب خجالتی من گردید)
سپس از زندگی خود و آشنا شدنش با دنیای سیاست گفت و چشمانش به آنسوی زمان ها و زمانه ها رهگشود و انگار خودش را در کنار برادر بزرگ مرد ادب و سیاست آقای رهنورد زریاب میبیند و لیسه استقلال و دوران دانش آموزی اش را در کلاس 11 بیاد می آورد. آشنا شدن با حلقه های روشنفکری زمانش: زنده یاد ها داکتر عبدالرحمان محمودی رهبر “حزب ندای خلق” ، غلام محمد غبار مورخ نامدار و سیاستمدار کهنه کار، که “حزب وطن” را ایجاد و رهبری کرد، علی بنیاد که بعد ها یکی از رهبران جریان “شعله جاوید” شد …و بلاخره ببرک کارمل و استاد میر اکبر خیبر و دیگران… اما وقتی نوبت به “ببرک کارمل” رسید باز هم گلویش را بغض گرفت و انگار عاشق دلباخته یی از معشوق سفر کرده اش به ناکجا آباد قصه می کند
او را آگاه ترین و هوشیار ترین و دور اندیش ترین شخصیت زمانش میداند که سرنوشت اش را با اندیشه های او گره زد و هرگز به او پشت نکرد و در هیچ یک از لحظه های زندگی تنهایش نگذاشت.
تاریخ حزب را و روزگار پراز نشیب و فراز مبارزه سیاسی را چنان با امانت داری قصه می کرد که من در همان 4 ساعت و اندی، انگار یک تاریخ را بخوانش گرفتم و یک فیلم مستند و هیجان انگیز را مشاهده کردم و یک قهرمان زنده را لمس و احساس می نمودم.
از مراحل مختلف مبارزه ، از کرکتر های پرسوناژ های یک سریال بهم پیوسته تاریخی با آب و تاب ناگفته های پرشماری را گفت و مرا با خودش همسفر کاروان یک نبرد بی پایان ساخت. از پیروزی ها و شکست ها با امانت داری یاد کرد و گاهی با لبخند و گاهی با اشک صداقتش را در بازگویی صادقانه تاریخ بنمایش گذاشت. از انشعاب های متعدد در حزب ، عوامل و مسوولین آن ها،کودتای 26 سرطان سردار محمد داود و سرنگونی رژیم شاهی، وحدت دوباره “خلق” و “پرچم” و علت های آن اتحاد خام، رویداد نظامی هفت ثور، وحشت و دهشت امینی های جلاد و کشتار ده ها و صد ها وهزارن “پزچمی”،تا قیام شش جدی و مداخله نظامی های اتحاد جماهیر شوروی آن زمان، از تلاش های خستگی ناپذیر ببرک کارمل در همیاری با پرچمدارانی که از ساطور حفیظ الله امین جان بسلامت برده بودند، برای ایجاد یک نظام دموکراتیک و قانونمند مردم سالار الی تسلط باند گورباچوف و کودتای ننگین 14 ثور 1365 خورشیدی، انحراف باند نجیب ــ لایق بسوی قاشیسم و به حراج گذاشتن همه دستآورد های تاریخی انقلابیون افغانستان از دوران مشروطیت تا واپسین روز های حاکمیت حزب دموکراتیک خلق افغانستان به رهبری زنده نام ببرک کارمل، از معامله های پشت پرده “نجیب گورباچوف” و “نجیب ــ بنین سیوان” بمنظور فروپاشی حزب و دولت الی حاکمیت بربرمنشانه جهادی های ساخت آمریکا، پاکستان ، سعودی …
از فروپاشی حزب، از ساختار های انحرافی پرشمار لاشخواران سیاسی درون حزبی الی آغاز دوباره فعالیت حزب دموکراتیک خلق افغانستان در وجود “کمیته فعالین” و اعلان برنامه و اساسنامه جدید پیشنهادی و دعوت زنده یاد دوکتورس اناهیتا راتب زاد برای پیوستن شان…
او در 4 ساعت تاریخ پنجاه و سه ساله مبارزات هدفمند سیاسی حزب ما را با مهارت کم نظیر خلاصه کرد و مرا به دنیای حیرت فرو برد.
هر قدر او بیشتر سخن می گفت، من مجذوب تر می شدم، اما ترسی وجودم را فرا گرفته بود که مبادا این همه اشتیاق او برای گفتن و هیجان من برای شنیدن ، جسم بیمار او را خسته تر سازد، و به همین دلیل تلاش داشتم تا هرچه زودتر آنجا را ترک کنم اما نمی شد که نمی شد….
بلاخره با جسارت گفتم ، که من باید بروم و ایستادم ؛ از جایش بلند شد و با قاطعیت پرسید: حزب به من چه دستور و وظیفه یی میدهد؟
گفتم شما دو وظیفه دارید:
اول: مواظب خود باشید
دوم: این بیماری را شکست بدهید تا وظایف بعدی تانرا رفقا مشخص سازند…
مارینا یارمل
اشكهاى آن قهرمان خودم
به من خيره شده بود و همچنان كه از گذشته هاى خوداش و همرزمانش برايم تعريف ميكرد
گلويش را بغض گرفته بود و به او مجال حرف زدن بيشتر را نميداد، ميخواست از ريختن اشكهايش در مقابل من جلو گيرى كند ولى ديگر توان نگه داشتن شانرا نداشت.
من اشكهاى ان قهرمان خودم را اولين بار ميديدم ، فكر ميكردم در درونم صداى فرياد ميكشد و چيزى در حال شكستن است و مرا از پا در مياورد.
او از اغازين روز هاى تاسيس حزب شان برايم تعريف ميكرد، از همه ازخودگذرى هاى رفقايش، از انهمه شرايط سخت و دشوار و بيكارى و تعبيد و تا زندان و شكنجه هايش برايم قصه ها ميگفت. و من فقط از چهره و چشمانش اين درد را احساس ميكردم.
و پدر با يك اه عميق و چشمان كه ديگر اشكها مجالش نميدادند سخنان امروزاش را كه فقط دو بدو با هم بوديم و من اين بودن را در كناراش ديرتر و ديرتر ميخواستم، خاتمه داد:” …ان حزب را چنين ايجاد كرديم، وچه دردناك از دست اش داديم…”
پدر! من به تو به ارمان هايت به رفقاى سرسپرده و پرچمداران واقعى افتخار ميكنم.
دوستت دارم پدرم، بمان تا در كنارات قوى بمانم.
با ابراز سپاس از كاكاى خيلى عزيز و گرامى ام براى فرستان اين عكس پر خاطره از جريده حقيقت انقلاب