چهل سال پیش (۱۹۷۹) آدولف دابس، سفیر ایالات متحده آمریکا در افغانستان را افراد ناشناسی ربودند و سپس او در درگیری کشته شد. ترور آقای دابس بر مناسبات دو کشور سایه انداخت و گفته شد که بعد از این رویداد کمک‌های آمریکا به مجاهدین افغان که تازه فعالیت‌های‌شان برجسته شده بود، بیشتر شد. چهل سال بعد از این قتل، هنوز مشخص نشده است که دقیقا کدام گروه به این کار دست زده و هدف چه بوده است.

ساعت ۹ صبح، شهرنو، ‘کوچه مرغ‌‌‌ها ‘

فقیر محمد فقیر در آن‌زمان رئیس دفتر “شورای انقلابی” بود و در ارگ کار می‌کرد. نه ماه پیش از آن حزب دموکراتیک خلق با کودتا، دولت داوودخان را سرنگون کرده و قدرت را به دست گرفته بود.

آقای فقیر می‌گوید چهار نفر در منطقه شهر نو کابل، کوچه مرغ‌‌ها، خودرو سفیر آمریکا را متوقف کردند، به راننده سفیر دستور دادند که به سمت هتل کابل حرکت کند. در آن‌زمان این هتل در مرکز شهر کابل بود جایی که در حال حاضر هتل سریناست.

منبع تصویر، Department of State

آقای فقیر می‌گوید ربایندگانِ سفیر آمریکا، او را به طبقه دوم هتل کابل بردند و اعلام کردند در صورتی سفیر را آزاد خواهند کرد که رهبر سازمان‌شان، بحرالدین باعث بدخشی از زندان رها گردد. بحرالدین باعث، به علت “توطئه ضدخلقی” در زندان پل چرخی زندانی بود.

ربایندگان که گفته شده همه‌شان یا دست‌کم یکی از آن‌ها لباس پلیس بر تن داشته، سفیر را به اتاق ۱۱۷ انتقال دادند و از راننده سفیر خواستند که به سفارت برود و به دیپلمات‌های آمریکایی اطلاع دهند.

نیروهای امنیتی بلافاصله هتل را محاصره کردند.

لطفا حمله نکنید

بروس فلاتین، در آن‌زمان مشاور سیاسی سفارت آمریکا در کابل بود. او ۱۴ سال بعد از قتل آدولف دابس در مصاحبه‌ای با انجمن مطالعات و آموزش‌های دیپلماتیک جزئیات این رویداد را بیان کرد.

زمانی که او با شماری دیگر از کارمندان سفارت به هتل رفتند، نیروهای امنیتی و پلیس در لابی هتل جمع شده بودند. به گفته آقای فلاتین به آن‌ها گفته شد که “تروریست‌ها” سفیر را دستگیر کرده‌اند. او افزود: “من با مسئولان سفارت شوروی و مقام‌های پلیس که در آن‌جا بودند صحبت کردم. به من گفتند که ربایندگان در قبال رهایی سفیر دابس، خواهان رهایی شماری از مخالفان حکومت، مشخصا فردی به اسم یونس خالص هستند.”

بروس فلاتین از ‌مقام‌های پلیس بارها درخواست می‌کند که به عمل شتاب‎‌زده‌ای که جان سفیر را تهدید کند، دست نزنند. آن‌ها اطمینان دادند که چنین اقدامی صورت نخواهد گرفت.

مدتی بعد یک مقام شوروی از فلاتین می‌پرسد که سفیر آمریکا علاوه بر انگلیسی چه زبان دیگری بلد است؟

فلاتین پاسخ می‌دهد: “روسی”.

این مقام شوروی دوباره می‌پرسد علاوه بر روسی، سفیر زبان دیگری را یاد دارد یا نه؟ زمانی ‌که فلاتین می‌گوید آدولف دابس، آلمانی هم می‌تواند صحبت کند، مقام شوروی از خود فلاتین هم می‌پرسد که آلمانی بلد است یا خیر؟

جواب فلاتین مثبت بود.

پس از این پرسش و پاسخ، یک افسر پلیس افغان از فلاتین می‌خواهد که همراه او به طبقه دوم هتل برود. تصمیم بر آن بوده که فلاتین با زبانی که ربایندگان متوجه نشوند، با سفیر صحبت کند.

افسر پلیس او را به پشت دروازه اتاقی که سفیر و ربایندگان در آن حضور داشت، برد و از فلاتین خواست که از سوراخ کلید با سفیر صحبت کند. فلاتین تصور می‌کرد زمانی ‌‌که خم شده و از سوراخ کلید صحبت کند، رگبار گلوله به سمتش شلیک خواهد شد. به همین خاطر از افسر پلیس پرسید: “مطمئنی افرادی که در اتاق هستند با این شیوه گفت‌وگو موافقند”؟ جواب مثبت بود.

فلاتین زانو می‌زند و از سوراخ کلید در، حال سفیر را می‌پرسد. سفیر پاسخ می‌دهد که حالش خوب است. با اشاره افسر پلیس، فلاتین به زبان آلمانی از سفیر می‌خواهد که نوع اسلحه ربایندگان را بگوید. سفیر در پاسخ از کلمه‌ای استفاده می‌کند که به کلمه تفنگچه (سلاح کمری) انگلیسی نزدیک بود، این موضوع سبب می‌شود که ربایندگان متوجه شوند. به همین خاطر دستور می‌دهند که گفت‌وگو متوقف شود.

پس از این افسر پلیس از فلاتین می‌خواهد که به سفیر بگوید ده دقیقه بعد یا به دست‌شویی برود یا خود را روی زمین بیندازد.

فلاتین بدون آن‌که این موضوع را به سفیر بگوید از افسر پلیس می‌خواهد که صبر کند تا او با آن‌ها در جای دیگری حرف بزند.

در نهایت افسر پلیس آن‌طور که بروس فلاتین تعریف کرده، به صحبت‌های او ‌که شتابزده تصمیم نگیرند و به سمت اتاق سفیر حمله نکنند، توجهی نکرده و می‌گوید که به او دستور داده شده است.

یک و نیم ساعت بعد از ربودن سفیر، فلاتین متوجه می‌شود که نیروهای پلیس برای حمله آماده می‌شوند.

عتیق‌الله امرخیل در آن‌زمان استاد آموزشگاه عالی افسران بود. او به بی‌بی‌سی گفت مذاکرات با ربایندگان نتیجه‌ای نداشت. تصمیم گرفته شد که از گاز استفاده شود. با پرتاب گاز به داخل اتاق، ربایندگان و سفیر بیهوش می‌شدند و سپس آن‌ها را به شفاخانه/بیمارستان منتقل می‌کردند. آمادگی‌ برای اجرای این نقشه صورت گرفته بود اما به گفته آقای امرخیل معلوم نیست چرا از گاز استفاده نشد.

نیروهای امنیتی در ساعت ۱۲:۵۰ ظهر تیراندازی به سمت اتاقی را که سفیر آمریکا در آن بود آغاز کردند.

به گزارش واشنگتن‌‎پست این تیراندازی ۴۰ ثانیه ادامه داشت.

فقیر محمد فقیر، رئیس دفتر “شورای انقلابی” که آن‌زمان شاهد رویداد بود به بی‌بی‌سی فارسی گفت که سید داوود ترون رهبری عملیات را برعهده داشت. آقای ترون از دفتر کارش دستور حمله را صادر کرد.

پس از حمله، زمانی‌که فلاتین وارد اتاق می‌شود، می‎‌بیند که جسد سفیر روی یک صندلی افتاده است. یک گلوله بالای چشم راست، یکی نزدیکی قلب و یک گلوله هم به مچ دست چپ برخورد کرده بود. سفیر و گروگانگیران کشته شده بودند.

سفیر را که کشت؟

هنوز مشخص نیست که سفیر با شلیک کدام‌ طرف کشته شده است.

آیا با آغاز حمله نیروهای امنیتی افغان، گروگانگیران سفیر را کشتند یا در شلیک پلیس جان خود را از دست داد.

مقام‌های آمریکایی، بویژه دیپلمات‌هایی که در محل حضور داشتند، تاکید کردند که حمله با اشاره مشاوران شوروی حاضر در محل صورت گرفته است.

دولت شوروی و دولت افغانستان این اتهام را رد کرده‌اند. حفیظ‌الله امین که وزیر خارجه بود، چهار روز بعد در یک نشست خبری اتهام‌های آمریکا را “کاملا بی‌اساس” خواند.

عتیق‌الله امرخیل و فقیر محمد فقیر که در آن‌زمان از مقام‌های دولت بودند هر دو با قاطعیت دست‌داشتن شوروی در ترور سفیر آمریکا را رد می‌کنند.

همه افرادی که در حمله دست داشتند کشته شدند، در چهل سال گذشته هیچ حزب و سازمانی اعلام نکرده که ربودن و قتل آدولف دابس کار که بوده است.

۱۴ فبروری ۱۹۷۹ برای بسیاری از آمریکایی‌هایی که از رخدادهای افغانستان و ایران خبر نداشتند، روز ولنتاین و عشاق بود اما برای دولت آمریکا روز ناگواری بود؛ از یک‌طرف سفیرش در افغانستان کشته شده بود و از طرف دیگر، سفارتش در ایران به تسخیر چریک‌های فدایی خلق درآمده بود.