۵۸ سال قبل از امروز در سوم عقرب۱۳۴، شهر کابل شاهد حادثهء خونین اما ماندگاری بود که در تاریخ معاصر افغانستان به مثابه یک روز پرافتخار و تاریخی و «روز همبستگی جوانان افغانستان» ثبت و شناخته شده است.
افغانستان در طول تاریخ چندهزار سالۀ خود شاهد حوادث گوناگون، قیامهای خونین و جنبشهای متعدد مردمی بوده است. اما بعد از دورۀ هفتم شورای ملی و سرکوب مجدد جنبش مشروطه خواهان، استبداد شاهی آنچنان در این کشور مسلط گردیده بود که گمان میرفت هیچ نوع حرکت و تلاش مردمی و روشنگری برای بدست آوردن حقوق صنفی و خواستهای ابتدایی دموکراتیک دیگر وجود نخواهد داشت. اما در واقعیت مردم افغانستان به مثابه مردم بیدار و آگاه مطابق شرایط و امکانات موجود برای رسیدن به اهداف ملی و دموکراتیک و ترقیخواهانه تحت رهبری محافل و گروههای ملی – دموکراتیک و مردمی در کشور آمادهء هرنوع قربانی و فداکاری در راه بدست آوردن آزادیها و خواسته های انسانی و مشروع خویش بودند.
تصویب قانون اساسی ۱۳۴۳ که نسبتاً دارای محتوا و مواد دموکراتیک بود و طور نسبی بعضی از خواستهای مردم ما را جواب میداد؛ زمینۀ آنرا مساعد ساخت تا جوانان کشور و اقشار آگاه و ترقیخواه وارد عرصۀ مبارزات سیاسی روشنگرانه در کشور گردند.
در مطابقت با محتوای قانون اساسی، انتخابات سراسری و مستقیم و غیرعلنی برای تأسیس شورای ملی در تابستان سال ۱۳۴۴ انجام یافت. مطابق به روحیه قانون اساسی، بعد از افتتاح مجلسین شورای ملی (ولسی جرگه و مشرانوجرگه) شاه میبایست شخصی را مؤظف به تشکیل کابینه نموده و موصوف غرض اخذ رای اعتماد با کابینۀ متشکله و ارائه خط مشی حکومت به پارلمان (ولسی جرگه) معرفی نماید.
در اول عقرب ۱۳۴۴شاه، صدراعظم دورۀ انتقالی و اولین صدراعظمی را که عضو خانوادۀ شاهی نبود؛ غرض اخذ رای اعتماد به ولسی جرگه معرفی نمود. در قانون اساسی افغانستان به صراحت گفته شده بود که جلسات اخذ رأی اعتماد به حکومت میتواند علنی دایر گردد. روی این ملحوظ، جوانان افغانستان و شهریان کابل از جمله محصلین پوهنتون کابل آرزومند اشتراک در جلسه رأی اعتماد به حکومت بودند.
روی همین منظور، همزمان با ورود داکتر محمدیوسف صدراعظم مؤظف و اعضای کابینه او، تعدادی زیاد جوانان از جمله محصلین پوهنتون وارد تالار ولسی جرگه گردیدند. در این روز (دوم عقرب۱۳۴۴) وضع در اطراف تالار متشنج گردید و وقوع حوادث ناگوار پیشبینی میشد. اما این روز بدون کدام حادثه سوء به پایان رسید. علت اساسی این آرامش، تقاضای شخص ببرک کارمل وکیل شهرکابل در ولسی جرگه از محصلین و جوانان بود. طوری که ببرک کارمل در حالی که داکتر اناهیتا راتب زاد وکیل دیگر مردم کابل در پارلمان نیز حضور داشت؛ از جوانان ضمن خواهشات چنین گفت:
«جوانان عزیز و محصلین گرامی، ارتجاع در صدد توطئه و دسیسه است. اگرچه اشتراک شما یا حداقل اشتراک نمایندگان شما در این تالار حق قانونی و مشروع شما میباشد اما بنابر موجودیت شرایط خاص اگر شما تالار را ترک نمائید تا پارلمان به کار خود ادامه دهد؛ بهترخواهد بود. ما از شما نمایندگی مینمائیم.»
باوجود بیرون شدن جوانان از تالار ولسی جرگه، بنابر وضع متشنج اطراف پارلمان جلسه رأی اعتماد در این روز صورت گرفته نتوانست.
در روز سوم عقرب، تظاهرات و گردهمایی وسیع مجدد بخاطر تدویر اجلاس علنی ولسی جرگه برای رأی اعتماد در شهر کابل صورت گرفت که مهمترین این گردهمایی ها در میدان سیدجمالالدین داخل ساحۀ پوهنتون کابل و سرک دارالامان (از ساحۀ دهمزنگ الی مقر شورای ملی) صورت گرفت.
همچنان عدۀ از مظاهره کنندگان به سوی منزل داکتر محمدیوسف در کارته چهار نزدیک پل سرخ مارش نمودند. این سرک با انداختن جغل و ریگ به روی مظاهره چیان مسدود شده بود.
برای بار اول در مقابل مظاهره چیان برعلاوۀ پولیس مجهز با دندههای برقی، نیروهای اردو و تانکها نیز بیرون کشیده شده بودند. شخص وزیردفاع سترجنرال خانمحمدخان نیز غرض خاموش ساختن محصلین در میدان سید جمالالدین حضور داشت.
در همچو فضای متشنج در مقابل لیسۀ حبیبیه به روی مظاهره چیان برعلاوۀ استفاده از گاز اشکآور و موترهای آب پاش، شلیک گلوله نیز صورت گرفت که قوماندۀ آن بدست سردار عبدالولی داماد شاه و رئیس ارکان قول اردوی مرکز آنوقت بود. به اثر این گلوله باری حد اقل سه تن از جوانان کشور به شهادت رسیدند و تعداد زیادی نیز زخم برداشتند. با وقوع این حادثه، پارلمان به عجله به حکومت رای اعتماد داد و گویا خواست غوغا را خاتمه بخشد.
اما حادثه سوم عقرب خیلی عمیق و پرتأثیر بود که ناکارآیی نظام شاهی را به نمایش گذاشت و باعث اختلافات عمیق در داخل دستگاه حاکم شد. در مدت کمتر از یک هفته داکتر محمدیوسف از مقام صدارت مستعفی و استعفای او از سوی شاه پذیرفته شد و محمدهاشم میوندوال وزیراطلاعات و کلتور وقت که سابقۀ دیپلوماتیک از جمله در سفارت افغانستان در واشنگتن را داشت مؤظف به تشکیل کابینه شد.
بعد از اخذ رای اعتماد محمدهاشم میوندوال، جوانان پوهنتون کابل مراسم بزرگی را غرض فاتحهخوانی شهدای سه عقرب و بزرگداشت از آنروز در اواخر ماه عقرب در تالار کتابخانۀ پوهنتون کابل برگزار کردند که در این مراسم شخصیتهای سیاسی، وکلای پارلمان و عدۀ کثیری از شهریان کابل اشتراک نموده و از شهامت و دلیری جوانان از جمله محصلین پوهنتون کابل تمجید نموده و خاطرات شهدای این روز را گرامی داشتند.
در این مراسم شخص محمدهاشم میوندوال با عدۀ از وزرای کابینه خود از جمله عبدالرؤف بینوا وزیراطلاعات و کلتور اشتراک نمود. میوندوال در حالی که دریشی و نکتایی سیاه پوشیده بود؛ گلولهباری بروی مظاهرهچیان را محکوم نموده و با اظهار همدردی با محصلین و تأئید موقف آنها، وعدۀ تحقیق و مجازات عاملین این حادثه را داد که هرگز این وعده عملی نشد.
از روز سوم عقرب بار اول در سوم عقرب ۱۳۴۵با راه انداختن مارش عظیمی از سوی محصلین پوهنتون کابل تجلیل بعمل آمد. مارش قبل از ساعت هشت صبح از لیلیه مرکزی پوهنتون آغاز و الی چوک دارالمعلمین کابل ادامه یافت. در ماش جمع کثیری از محصلین پوهنتون کابل و پولیتخنیک کابل اشتراک داشتند که به استقبال پرشور جوانان دارالمعلمین مواجه گردیده و آنها هم به جمع مارشکنندهها پیوستند.
این مارش مسیر طولانی را پیموده از راه دهمزنگ الی جادۀ میوند، دروازه لاهوری و شهدای صالحین ادامه یافت. در هر چهارراهی مظاهره چیان متوقف شده و سخنرانیهای پرشور و علمی صورت میگرفت که در آنها جنایت و عدم کارآیی رژیم استبدادی و استبداد طبقات حاکم و فقر و بیچارگی مردم افغانستان مطرح میشد.
مارش با مراسم گل گزاری برمزار شهدای سوم عقرب پایان پذیرفت. اما محصلین پوهنتون کابل با شور و شعف و دادن شعارها الی برگشت تا لیلیه مرکزی به مارش شان ادامه دادند.
در تجلیل از روز سوم عقرب ۱۳۴۵ رهبری مظاهره بدست جوانان و محصلین پوهنتون کابل بود و هیچ یک از جریانات سیاسی مشخص با شعارها و اهداف خود تبارز نکردند. گرچه نیروی اصلی رهبری کننده و سازمانده اصلی حرکتهای روشنگرانه در آن عصر در واقعیت امر جریان دموکراتیک خلق بود.
بعد از سوم عقرب۱۳۴۵ از این روز همه ساله در سراسر کشور تجلیل بعمل میآمد. هر جریان سیاسی به تنهایی مارشها و گردهماییهای مشخصی را به راه انداخته، روی کارکردهای حکومت وقت، اهداف و نظریات خودرا بیان میکردند. نیروهایی که بیشتر به تجلیل از سوم عقرب علاقمند بودند جناحهای حزب دموکراتیک خلق افغانستان (خلق و پرچم) و شعله جاوید بود که بعدها نهضت جوانان مسلمان (اخوانیها) و افغان ملت نیز از این روز تجلیل بعمل میآوردند.
تجلیل از این روز در سراسر کشور از جمله در هرات، جلالآباد، مزارشریف، بغلان، کندز، مهترلام بابا، گردیز و غیره شهرهای کشور صورت میگرفت.
در یکی از این تجلیلها در شهر مهترلام بابا مرکز ولایت لغمان جوانی به اسم عبدالرحمن توسط نیروهای ارتجاعی به شهادت رسید و روز سوم عقرب را خونینتر و جاودانهتر ساخت.
سوم عقرب آغازگر حرکتهای بیشتر برای دسترسی به حقوق صنفی اقشار مختلف کشور گردیده و نقش و تاثیرگزاری جوانان را در حیات سیاسی – اجتماعی کشور به اثبات رسانید، لذا بیجا نبود و نیست که از این روز بعنوان روز همبستگی جوانان افغانستان یادبود و تجلیل شود.
روان همه جان باخته گان فداکار و قربانیان راه وطن و مردم شاد و یاد شان گرامی باد!
فرخنده باد سوم عقرب روز همبستگی جوانان افغانستان!
د عقرب د دریمې، د ځوانانو د یوالی ورځ دې درنه وي
روز سوم عقرب
ع.قدیر « اربابزاده » جاوید نام عبدالقادر روز سوم عقرب 1351 در جریان تجلیل این روزتاریخی به شهادت رسید
ع.قدیر « اربابزاده » روان همه جانباخته گان راه وطن و مردم شاد و یاد شان گرامی باد! روز سوم عقرب روزیکه جوانان فدا کار افغان باروحیه وطنپرستانه در برابردژخیمان قدرت استادن وبخاطر تحقق بخشیدن ارزوهای ملیونی مردم افغانستان مبارزه وجان فشانی نمودند که این جان فشانی شان سرمشق مبارزه جوانان باغیرت این مرزبوم گردید اطلاعت بیشتر دربارهع.قدیر « اربابزاده » جاوید نام عبدالقادر روز سوم عقرب 1351 در جریان تجلیل این روزتاریخی به شهادت رسید[…]
رفیق میر عنایت‌الله « سادات » روز سوم عقرب به مثابۀ روز ياد بود حرکت نوين ديموکراتيک [جوانان گلگون کفـن و آزاديخواه افغانستان] ثبت تاريخ شد.
« حکومت دورۀ انتقال به رياست دوکتور محمديوسف توانست در ظرف دو سال مراحل مقدماتی واردشدن به يک سيستم پارلمانی را در يک نظام شاهی مشروطه بدون برخورد با کدام موانع جدی طی نمايد. قانون اساسی جديد تصويب و انتخابات هر دو جرگه پارلمان، بدون رسميت احزاب، بارعايت قدرت جوانب ذی‌نفوذ تدوير يافت. توظيف اطلاعت بیشتر دربارهرفیق میر عنایت‌الله « سادات » روز سوم عقرب به مثابۀ روز ياد بود حرکت نوين ديموکراتيک [جوانان گلگون کفـن و آزاديخواه افغانستان] ثبت تاريخ شد.[…]
روز سوم عقرب به مثابۀ روز ياد بود حرکت نوين ديموکراتيک [جوانان گلگون کفن و آزاديخواه افغانستان]
روز سوم عقرب به مثابۀ روز ياد بود حرکت نوين ديموکراتيک [جوانان گلگون کفن و آزاديخواه افغانستان] میر عنایت‌الله سادات نسل جوان چنين رفتار ظالمانه را در برابر همچو يک تظاهر اعتراضی مسالمت‌آميز تقبيح نموده و روز سوم عقرب به مثابۀ روز ياد بود حرکت نوين ديموکراتيک [جوانان گلگون کفن و آزاديخواه افغانستان] اطلاعت بیشتر دربارهروز سوم عقرب به مثابۀ روز ياد بود حرکت نوين ديموکراتيک [جوانان گلگون کفن و آزاديخواه افغانستان][…]
رفیق دستگیر « صادقی » سوم عقرب ـ یک روز تاریخی
درست پنجاه و چهار سال قبل از امروز ، به تاریخ سوم عقرب سال 1344 مطابق 25 اکتوبر سال 1965 در آوانی که شعار آزادی و دموکراسی تازه در دلها جوانه میزد، مدعیان دموکراسی نقاب از رخ برداشتند و با گشودن آتش بروی تظاهرکنندگان و راه پیمایی مسالمت آمیز و قانونی اهالی شهر اطلاعت بیشتر دربارهرفیق دستگیر « صادقی » سوم عقرب ـ یک روز تاریخی[…]
رفیق احسان « واصل » یادواره یی از روز تاریخی سوم عقرب ۱۳۴۴
سوم عقرب ېود، معمولاً بايد ساعت هشت صبح درمکتب حاضر می بودم واز آنجابادوستان قرارگذاشته بوديم که به شورابرويم، ولی پوليس سرک دارالمان رااز قسمت سرک سرای غزنی مسدودکرده بود. متعلمين ليسه حبيبيه و يکی دو معلم راديدم که اجازه نميدادندتا به مکتب داخل شوند،دروازۀ ليسۀ حبيبيه راپوليس مسدود نموده بود نه داخل ونه اطلاعت بیشتر دربارهرفیق احسان « واصل » یادواره یی از روز تاریخی سوم عقرب ۱۳۴۴[…]
سوم عقرب روز همبستگی جوانان افغانستان
روان همه جانباخته گان فداکار و قربانی راه وطن و مردم شاد و یاد شان گرامی باد! سوم عقرب روز همبستگی جوانان افغانستان=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-=-= سوم عقرب در تاریخ مبارزات انقلابی و آگاهانه خلق های زحمتکش افغانستان جای خاصی دارد. ۴۹ سال قبل، درین روز، محصلین آگاه و وطنپرست، و سیل خروشانی از زحمتکشان شهر کابل، اطلاعت بیشتر دربارهسوم عقرب روز همبستگی جوانان افغانستان[…]