کتاب سیر تاریخی دفاع و امنیت در افغانستان نویسنده : خلیل الله سکندری باز تایپ و تدوین دیجیتال : رفیق قاسم آسمایی بازبخش: انتشارات راه پرچم

 

افغانستان یکی از کهن؜ترین کشور؜های جهان در قاره آسیا که حیثیت قلب این قاره را داشته در طول تاریخ موجودیت؛ روی همین موقعیت جغرافیایی؜اش همواره از تاخت و تاز کشور؜های بزرگ استعماری از یک طرف و از جانب دیگر مداخله و کشمکش ممالک همسایه جهت تحمیل سیاست؜های مغرضانه و ماجراجویانه شان درگیر بوده که تا همین اکنون باوجود رستاخیز؜ ملت؜؜ها، استعمارزدایی موجودیت سازمان جهانی ملل متحد و ميثاق؜های معتبر ؜؜بین؜المللی، دست اجانب و ؜؜بیگانگان در امور؜ آن بوضاحت نمایان و ؜؜آشکار است.

هدف از این پژوهش و نوشتار که ؜؜چگونگی سیر و تکامل نهاد؜های دفاعی و امنیتی کشور ما را از زمانه؜های دور به خصوص از عهد احمدشاه درانی به اینسو مورد بحث قرار می؜دهد، ورق زدن مکرر تاریخ شجاعت و مردانگی مردمان این سرزمین در دفاع از کشور شان نیست؛ بلکه توضیح ضرورت ایجاد این نهاد؜ها و ساخت و ساز؜های متنوع تشکیلاتی ؜آنها در زمان؜های مختلف در تطابق با منافع؜ امیران، شاهان و یا در مطابقت با منافع مردم و کشور، مورد نظر نویسنده می؜باشد.

در تنظیم این نوشتار از منابع مختلف؜ تاریخ، یادداشت؜ها، خاطره؜ها و چشمدیدهای خود نویسنده از ماجرا؜ها و رویداد؜ها استفاده شده است.

هر فرد در جریان زند؜؜گی برابر با فهم و درک؜ خودش در جنب تحصیل علوم و مطالعه از رویداد؜های؜ سیاسی؜، اقتصادی؜، اجتماعی، فرهنگی و حتی نظامی و مذهبی می؜آموزد. نویسنده خواسته است همین آموزه؜ها و برداشت؜هایش را در معرض استفاده هم؜زمانان و آیندگان بگذارد. اما هیچگاه ادعا نخواهد شد که برداشت؜های نویسنده از جری؜آنها و حادثه؜ها برای هر کس قابل درک و مورد قبول باشد.

شاید شماری از خواننده؜گان محترم و دانشمندان ارجمند بنابر هر دلیلی و یا با سلیقه؜های مشخص سیاسی و اجتماعی، با متن این نگارش سازگار و موافق نباشند؛ این حق مشروع شان است. زیرا قسمتی از این یادداشت؜ها ماندگاری از خاطره؜ها، برداشت؜های شخصی، دیده؜ها و شنیده؜های نیم قرنه بوده که بعد از تحلیل ؜؜؜توأم با احساس حُب میهن و مردم جهت اشاعه از تراوش مغز به خامه کشانیده شده؜ است. تشویق و اصرار دوستان بخصوص از دوستانی که در ایجاد و نشر سایت «روشنایی» همت بخرج داده بودند؛ محرک من در این راه گردیده است.

باید تأکید نمود که این حقیر نه ادعای تاریخ نویسی دارم و نه بخود اجازه می؜دهم تا خود را در ردیف نویسندگان و دانشمندان ارجمند جا بزنم. اما احساس و شوری که در حصه ترقی و تعالی وطن، در جهت رفاهیت توده؜های ملیونی و رهایی آنها از جور فقر و ستم ظالمان و مستبدان در روان من نهفته است، مرا واداشت این صفحۀ تاریخ کشور را ورق زده، چگونگی؜های این گوشه از دولت؜داری و حیات اجتماعی را با خوبی؜ها و زشتی؜های؜ آن در خدمت علاقمندان پیشکش نمایم. احساس و شور یاد شده از آوانی در من جا گرفت که بیش از 11- 12 سال نداشتم و شاهد ظلم و ستم حکام ظالم و مستبد و مجموع سیستم سیاسی و حکومتی؜ آن؜زمان عليه محبوسین سیاسی بودم.

پدر مرحومم ؜کندک؜مشر دادمحمد؜خان اورکزایی (از جمله غازیان جنگ استقلال که در صفحه 765 جلد اول و 269 جلد دوم افغانستان در مسیر تاریخ از؜ آن یادآوری شده است) فعال سیاسی و یک وطنپرست واقعی سرنوشت وطن و آگاه بر ضرورت تأمین عدالت اجتماعی بود که در جریان مبارزات انتخاباتی دورۀ هشتم شورای ملی به دستور شاه؜محمودخان صدراعظم محبوس و بعد از مدت یک سال در ماه حوت سال 1331 هجری شمسی به وسیله همین بی؜عدالتی؜؜ها در محبس به شهادت رسید. این خاطره؜ها به فراموشی نرفته، همواره ذهنم را همراهی کرده اند. همچنان عامل دیگری که احساس مرا به نوشتن این جزوه برانگیخت؛ همانا جریانات، حوادث و تغییرات سریع و داغ در سیستم؜های دولتی حکومتی از نگاه سیاسی، تحویلی قدرت و حاکمیت از یک نهاد سیاسی اجتماعی به دیگری، تسلط سیستم؜های مختلف ایدیولوژیکی، سیاسی در قدرت و حاکمیت سرعت تعویض یکی بجای دیگری بود.

بعضی از آنها چه (راست و چه چپ) با ارائه برنامه؜ها یا فتواها با استفاده از احساسات ترقی؜خواهانه یا عقاید پاک مذهبی ملت افغانستان، خودها را خدمتگزار واقعی وطن و جامعه وانمود، توده؜ها و قشرهای محروم جامعه را بسوی خود کشانیدند؛ اما همین؜که به اریکه قدرت تکیه زدند، همۀ؜ آن تعهدات را فراموش و در عوض چنان ظلم و ستم را در حق ملت و جامعه روا داشتند که حتی روی؜های سیاه نظام؜ها و رژیم های قرون وسطایی را سفید و لکه سیاهی در سیستم ادارۀ دولتی و تاریخ پرافتخار افغانستان بیادگار ماندند.

این حالت؜ها و رویداد؜ها هر انسان با احساس و آگاه را در حصۀ وطن آبایی اش به تفکر عمیق وا داشته متأثر می؜گرداند. همین تأثر؜ها باعث گردید تا در طی این نوشتار جسته و گریخته از عملکرد؜ها و روش؜های نیک و یا زشت قوای امنیتی و رژیم؜های مختلف چیزی بنویسم. آگاهی از همچو رویداد؜ها برای نسل؜های آینده بخصوص افرادی که در آینده متکفل همچو وظایف شریفانه می؜شوند لازم و ضروری پنداشته می؜شوند. لذا این وظیفۀ ملی و وطنی عناصر چیز فهم و آگاه کشور است که عوامل و منشۀ رویداد؜ها را بیطرفانه و دور از غرض، واقعبینانه و جستجو و تحلیل نموده، عاملان غصب حاکمیت و جور و استبدادی را که علیه ملت و جامعه روا داشتند؛ برملا و جهت انتباه در معرض دید و مطالعه آیند؜؜؜گان قرار دهند تا با ؜؜آشکار ساختن حقایق، جامعه در شناخت خدمتگزاران واقعی و آنهاییی که برای وطن جفا کرده اند، دچار اشتباه نشوند.

رویداد؜ها و ماجرا؜هایی که درین مدت کوتاه در وطن ما رخ داده و ؜آنها را همۀ ما افغان؜ها به چشم سر مشاهده و تجربه نموده ایم واضح می؜سازد که کشور؜های استعماری و جهان؜کشا و استثمارگر چگونه توسط لشکرکشی؜های دوامدار ملت؜ها را بخاک و خون کشانیده و نفوس کشور؜ها را با سازماندهی جنگ؜های مدهش و ؜خانمان؜سوز بجان همدیگر انداخته، هدف؜های شوم خود؜ها را تحت پوشش پشتیبانی از قیام؜های مقدس یا دموکراسی کذایی پیش برده، ملت؜ها را تباه کرده اند.

چنانچه از یکطرف من در اجتماعی که زیست نموده ام انواع مظالم اجتماعی چون «محرومیت؜ها، مصیبت؜ها،؜خانه بدوشی؜ها، مالیه؜دهی؜های غیرعادلانه، کشت و زراعت طاقت فرسا با وسایل خیلی؜ ابتدائی، محصول گران مال؜التجاره و مواشی، بیگاری رایگان برای حفر نهر؜ها و شاهراه؜ها که حکام مستبد و قدرتمند بالای مردم تحمیل می؜نمود و مردم صبورانه تحمل نمودند» خود شاهد عینی بوده ام، زیرا اکثریت مردمان وطن عزیز مان افغانستان به یک تغییر کلی و مبرم ضرورت داشتند و پیشگامان عدالت و آزادی برای این تغییر بهای خیلی سنگین پرداختند و از جانب دیگر این تغییرات کلی و همه؜جانبه در سطح جهانی، هدفمند در دگرگونی حیات اجتماعی و خدمت به جوامع بشری قرار گرفت.

نکتۀ قابل بحث درین مورد این است که در؜ آن؜زمان باوجود داشتن رجال و شخصیت؜های علمی و حقوقی، بخصوص افسران پولیس که کم و بیش از تحصیلات مسلکی پولیس و حقوق در داخل و حتی بعضاً در خارج کشور برخوردار بودند؛ نتوانستند یا نخواستند (؟) اقلاً چند سطری در مورد این مسلک؜ مقدس؜، قوانین؜، وجایب و مکلفیت؜های وظیفوی، حقوق؜، امتیازات یا سوابق تاریخی اورگان؜های امنیتی بقید تحریر در آورده موضع اورگان؜های امنیتی و پولیس را مطابق اصول مشخص نمایند.

شاید بسیاری از افسران شریف و سابقه؜دار اورگان؜های امنیتی کشور با من همنوا باشند که در زمان؜های قبل که اکادمی پولیس در جهت تدریس برای صنوف کمیساران و ساتنوالان اساس گذاشته شد صرف به اساس فرمان مقام صدارت یا حکومت؜ آن؜زمان که محتوای متن؜ آن بسیار محدود و از چند سطر مشخص دور؜ نمی؜رفت در تعریف و توضیح وظایف پولیس به؜ آن متوسل شدند و در تعیین سرنوشت این کتلۀ بزرگ که مسمی به؜ افسران، اما از هیچ؜نوع حقوق و امتیازی مستفید؜ نبودند، اکتفاء نموده و تصمیم اتخاذ می؜نمودند.

در قسمت وجایب و مکلفیت؜ها یا عدول از؜ آنرا صرف به مراجعه به اصولنامه؜های خدمات داخله و جزای؜عسکری که از دوران؜هایی سابق مدار اعتبار؜ بود، فیصله؜های غیرعادلانه صورت می؜گرفت که این وضع تا مدت طولانی دوام داشت تا جایی که طی سال؜های اخیر با مراجعه به کتب و رساله ؜های مشخص هویدا گردید که قوای امنیتی و انتظامی کشور بخصوص در زمان زعامت غازی امان؜الله؜خان دارای تاریخ، اصول و نظامنامه؜های معین بوده، که باید در زمان؜های بعد از؜ آن بدون درنظرداشت بغض و هراس از؜ آن استفاده بعمل آمد، که متأسفانه از اثر ضدیت و مخالفت بآن رژیم مترقی این کار صورت نگرفت تا اینکه بعد از سال؜های 1345-1346 شمسی که جوانان، افسران تحصیل یافته و مسلکی زمام امور را در بخش؜های امنیتی وزارت امورداخله بعهده گرفتند در رفع این نقیصه دست بکار شده، به همکاری با گروپ مشاورین؜ ؜آلمانی ؜ دست؜آورد؜های مشخص و ماندگاری درین راستاء بجا گذاشتند.

بهرصورت، نمی توان ادعا کرد که آنچه در قسمت بنیاد تشکیل قوای دفاع و امنیتی افغانستان به قید تحریر در آورده ام، خالی از اشتباه باشد. امیدوارم دانشمندان و خواننده؜؜؜گان ارجمند در تصحیح و توضیح؜ آن مرا رهنمائی فرمایند. امید من بیشتر متوجه افسران عالیقدر و ارجمند افغانستان می؜باشد. افسران دلیر رزمنده و وطندوست دارای تحصیلات؜ عالی؜، مسلکی و علمی که خدمات فراموش ناشدنی در دفاع از میهن و عدالت اجتماعی نموده اند و افتخار واقعی این مرز و بوم می؜باشند و امروز دور از وطن آبائی شان در غربت به حیث پناهده و مهاجر بسر می؜برند. ایشان نگران حالت رقتبار وطن و هموطنان شرافتمند خود که قربانی دسایس حیل و فریب دشمنان واقعی افغانستان شده و در شعله؜های برافروخته از سوى آنان، سوخته و می؜سوزند. این شخصیت؜های ارجمند با درنظرداشت دانش مسلکی و تجربۀشان صلاحیت بهتر پُرکردن خلا؜ها و تصحیح اشتباهات را دارا می؜باشند.

                خلیل؜الله سکندری

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

سیر-تاریخی-دفاع-و-امنیت-در-افغانستان-جنرال-خلیل-الله-سکندری